درمان زخم معده با رژیم غذایی مناسب

زخم معده با درد در ناحیه بالای شکم شناخته میشود و میتواند ساعتی پس از خوردن غذا شروع شود و تا ساعت ها ادامه پیدا کند،تحقیقات نشان داده‌اند که تغییر رژیم غذایی می‌تواند به مدیریت زخم معده کمک زیادی کند.

این روزها افراد زیادی از عوارض ناشی از زخم معده رنج می‌برند و یا در معرض ریسک ابتلا به آن هستند. به دلیل اینکه در این بیماری معده و گاهی روده کوچک درگیر می‌شود نوع مواد غذایی مصرفی در این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است. برای همین ما در این مقاله قصد داریم غذاهای مناسب زخم معده را معرفی کنیم تا با استفاده از آن‌ها بتوانید در کنار استفاده از دارو عوارض بیماری را به خوبی کنترل کنید.

زخم معده چیست؟ درمان زخم معده چیست؟

سطح داخلی تمام قسمت‌‌های دستگاه گوارش از لایه‌ای محافظت کننده به نام مخاط تشکیل شده است. این لایه محافظت کننده نقش بسیار مهمی دارد چون دستگاه گوارش اصولا در تماس با مواد بیرونی و همچنین اسید و آنزیم‌های گوارشی است که برای هضم مواد غذایی ترشح می‌شوند. بنابراین اگر این سد دفاعی نباشد اسید معده و آنزیم‌های ترشح شده می توانند به دستگاه گوارش آسیب برسانند.

در افرادی که زخم معده دارند و از این بیماری رنج می‌برند این سد دفاعی یا همان مخاط، ضعیف شده و اسید معده به دیواره معده یا ابتدای روده کوچک آسیب وارد می‌کند. عوامل زیادی مثل افزایش ترشح اسید معده در اثر بالا بودن استرس، عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری، مصرف زیاد مواد غذایی کافئین دار، استعمال دخانیات و یا زیاده روی در مصرف برخی از داروها می‌توانند باعث ضعیف شدن مخاط و آسیب به معده شوند.

اینکه از بین روش های درمان زخم معده کدام روش برای شما مناسب است به نوع زخم معده و البته علت به وجود آمدن آن بستگی دارد. اما تقریبا تمامی موارد زخم معده قابل درمان هستند. فقط در موارد بسیار نادری که در ۱ درصد بیماران دیده می‌شود درمانی وجود ندارد و فقط می‌توان بیماری را کنترل کرد. دلیل زخم معده این دسته از بیماران وجود یک سندروم مادر زادی به نام سندروم زولینگر-الیسون است، که در آن اسید معده بیش از حد معمول ترشح می‌شود. این افراد با رعایت رژیم مناسب درمان زخم معده و مصرف داروهای ضد اسید می‌توانند عوارض بیماری را کاهش دهند اما برای همیشه درمان نمی‌شوند.

پیشنهاد می شود با رژیم دیابتی ها آشنا شوید.

علائم زخم معده

علائم زخم معده بر حسب شدت زخم می‌تواند متفاوت باشد، به طور کلی طیف علائم زیر در کسانی که زخم معده دارند دیده شده است :

• احساس سوزش یا درد در قسمت میانی شکم بین قفسه سینه و ناف
• شدیدتر شدن درد معده در زمان گرسنگی و خالی بودن معده
• کاهش اشتها و تمایل نسبت به غذا خوردن
• حالت تهوع و استفراغ و نفخ
• کاهش وزن ناگهانی بدون دلیل مشخص
• احساس سیری زودرس
• آروغ زدن همراه بازگشت محتویات معده به درون مری یا همان ترش کردن بعد از غذا خوردن
• وجود علائم کم خونی و برطرف نشدن آن بعد از مکمل¬یاری با آهن
• مدفوع سیاه رنگ و یا اسهال خونی
• استفراغ خونی یا وجود تکه‌های قهوه‌ای رنگ مانند تفاله قهوه در آن

درصورت داشتن هرکدام از علائم زخم معده حتما آن را جدی بگیرید و به پزشک مراجعه کنید، چون بهتر است که این بیماری هرچه زودتر شناسایی شده و درمان شود. کهنه شدن زخم معده و پیشروی کردن آن می‌تواند برای جان شما تهدید بزرگی باشد بنابراین حتما به موقع درمان را شروع کنید.

چه غذاهایی باعث زخم معده می شود؟

تعدادی از غذاها و نوشیدنی ها وجود دارند که می‌توانند ترشح معده را افزایش دهند، البته صرفا استفاده از این مواد غذایی نمی‌تواند به تنهایی باعث ایجاد زخم معده شود اما وجود آن در کنار باقی عوامل می‌تواند خطر ابتلا به زخم معده را افزایش دهد. همچنین کسانی که درگیر این بیماری هستند بهتر است از خوردن این غذاها اجتناب کنند تا کمتر احساس ناراحتی و درد معده داشته باشند. این مواد غذایی عبارتند از :

• الکل
• فلفل و تمامی انواع ادویه‌هایی که در تهیه آن‌ها از فلفل استفاده شده است
• مواد غذایی و نوشیدنی‌های کافئین دار مثل انواع قهوه ، شکلات تلخ، نوشیدنی‌های انرژی زا و مکمل‌هایی که حاوی کافئین هستند
• چایی سیاه به دلیل داشتن ترکیبی به نام تانن که باعث افزایش ترشح اسید معده می‌شود
• نعنا، عرق نعنا و مواد غذایی که در آن ها از عصاره نعنا استفاده شده است
• گوجه فرنگی، رب و سس به دلیل اسیدی بودن گوجه فرنگی
• مرکبات ترش مثل لیمو، پرتقال، گریپ فروت و …
• انواع نوشابه‌های گاز دار
• غذاهای پر ادویه و یا تند
• انواع مواد غذایی اسیدی مثل انواع ترشی جات، آبغوره و یا انواع سرکه

مواد غذایی نام برده شده در لیست فوق به صورت معمول در عموم افرادی که به زخم معده مبتلا هستند می‌توانند باعث تشدید عوارض بیماری شوند اما علاوه بر موارد فوق ممکن است شخصی به ماده غذایی دیگری خارج از این لیست واکنش نشان دهد. به عنوان مثال برخی از افراد هنگام مصرف مواد غذایی حاوی گلوتن و یا لبنیات دچار این مشکل می‌شوند که در این صورت باید مصرف مواد غذایی شناسایی شده را متوقف کنند.

درمان زخم معده چگونه است؟

همانطور که قبلا هم توضیح دادیم راه درمانی زخم معده به نوع زخم و علت به وجود آمدن آن بستگی دارد بنابراین قبل از شروع درمان باید حتما علت زخم معده توسط پزشک تشخیص داده شود و شما نمی‌توانید به صورت سر خود از روش‌های درمانی زیر برای زخم معده خود استفاده نمایید.

راه های درمان زخم معده

 معمولا از راهکارهای زیر به عنوان روش‌های درمان زخم معده استفاده می‌شود :

دارو درمانی

۱. مصرف آنتی بیوتیک

گاهی دلیل ضعیف شدن دیواره روده عفونت دستگاه گوارش به دلیل وجود یک باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری است. زیاد شدن این باکتری در دستگاه گوارش می‌تواند عوارض زیادی از جمله زخم معده به دنبال داشته باشد. در بیشتر مواقع مصرف دو نوع آنتی بیوتیک برای یک دوره درمانی مشخص تجویز می‌گردد و سپس مجددا از بیمار آزمایش گرفته می‌شود، اگر تعداد باکتری‌ها کاهش یافت دیگر نیازی به مصرف دارو نیست؛ ولی اگر همچنان میزان آن بالا بود مجددا با نوع دیگری از آنتی بیوتیک دوره درمانی جدیدی آغاز می‌شود. معمولا از انواع آنتی بیوتیک‌هایی مثل کلاریترومایسین، آموکسی سیلین و مترونیدازول برای درمان عفونت باکتری هلیکو باکتر پیلوری استفاده می‌شود.

پیشنهاد می شود با رژیم فستینگ آشنا شوید.

۲. داروهای مهارکننده پمپ پروتون (PPI)

پمپ پروتون یون هیدروژن را به معده وارد کرده و فضای معده را اسیدی می‌کند. داروهای PPI با مهار ترشح هیدروژن به درون معده از تولید اسید و آسیب بیشتر به دیواره معده جلوگیری می‌کنند. اصولا این داروها برای حدود ۴ الی ۸ هفته مصرف می‌شوند و سپس تجویز آن‌ها با برطرف شدن مشکل و درمان زخم معده متوقف می‌شود. داروهایی مثل امپرازول، لانزوپرازول و پنتوپرازول در این دسته قرار می‌گیرند.

۳.داروهای مهارکننده گیرنده هیدروژن

این داروها هم مشابه دسته قبلی باعث کاهش تولید اسید معده می‌شوند و فضای معده را کمی خنثی تر می‌کنند. رانیتیدین پرکاربرد ترین دارو برای درمان زخم معده است که از داروهای مهار کننده گیرنده هیدروژن به حساب می‌آید.

۴. داروهای آنتی اسید

آنتی اسیدها در واقع بیشتر برای از بین بردن علائم زخم معده استفاده می‌شوند. یعنی زمانی که شما سوزش سر دل و یا دل درد را دارید مثل بعد از غذا و یا قبل از خواب می‌توانید با استفاده از این داروها درد خود را کمتر کنید؛ اما باید مراقب باشید که خیلی به آن‌ها وابستگی پیدا نکنید. داروهای ضد اسید بیشتر از ترکیباتی مثل آلومینیوم، منیزیم و انواع بی کربنات ها تولید می‌شوند و می‌توان از آن‌ها شربت شیر منیزی را نام برد که احتمالا آن را بارها مصرف کرده‌اید. اگر باردار هستید و یا بیماری سنگ کلیه دارید قبل از مصرف این داروها با پزشک خود مشورت کنید.

رژیم مناسب زخم معده

در کنار درمان‌های دارویی داشتن یک رژیم غذایی مناسب و رعایت توصیه‌های لازم برای درمان زخم معده می‌تواند کمک بزرگی به درمان هرچه سریع¬تر زخم معده کند. ابتدا چند توصیه برای بهبود زخم معده را بررسی می‌کنیم و سپس به سراغ مواد غذایی مفید برای زخم معده خواهیم رفت.

• سعی کنید از حجم غذای خود کم کنید و تعداد وعده‌ها را افزایش دهید
• از مصرف مواد غذایی که در بالا گفته شد و باعث افزایش ترشح اسید معده می‌شوند خودداری کنید
• سعی کنید غذاها را به آرامی میل کنید و آن‌ها را کاملا بجوید
• مصرف هر ماده غذایی که بعد از خوردن آن احساس ناراحتی دارید را متوقف کنید
• از انواع روغن‌های جامد و اشباع مانند کره حیوانی، مارگارین، روغن‌ نباتی جامد و … استفاده نکنید
• بهتر است از انواع روش‌های پخت مثل بخارپز، آب پز یا کباب کردن استفاده کنید و مصرف غذاهای سرخ کردنی را کاهش دهید
• لبنیات مصرفی خود را از نوع کم چرب انتخاب کنید و از مصرف انواع سنتی و پرچرب آن پرهیز کنید
• سیگار کشیدن را متوقف کنید
• حداقل تا دو ساعت بعد از غذا دراز نکشید و نخوابید

برای زخم معده چی بخوریم؟

 ما در این بخش سعی داریم تعدادی از غذاهای مناسب زخم معده را معرفی کنیم، می‌توانید از این غذاها بیشتر در رژیم غذایی خود بهره ببرید تا علائم بیماری را تا حدود زیادی کنترل کنید.

1.  میوه‌هایی مانند گیلاس، سیب، موز سبز و توت فرنگی : نشان داده شده مصرف این میوه‌ها چه به صورت تازه و یا پوره شده می‌تواند نقش خوبی در کاهش سوزش سر دل داشته باشند و از اسیدی شدن بیش از حد معده جلوگیری می‌کنند و خواص آنتی اکسیدانی خوبی هم دارند.
2.  هویج : این سبزی رنگی با داشتن کاروتن (پیش ساز ویتامین A) یک آنتی اکسیدان قوی به حساب می‌آید و همچنین می‌تواند مخاط معده را به عنوان یک سد دفاعی تقویت کند و از پیشرفت زخم معده جلوگیری نماید.
3. سبزیجات برگدار و سبز مثل اسفناج، کلم بروکلی و جعفری: این نوع از سبزیجات محتوای خوبی از انواع ویتامین‌های C، B و K دارند و علاوه بر این‌ها باعث کاهش التهاب دستگاه گوارش می‌شوند و اسید ترشح شده در معده را به میزان خوبی خنثی می‌کنند و نمی‌گذارند که به دیواره معده آسیب بیشتری وارد شود.
4. غذاهای پروبیوتیک مانند ماست پروبیوتیک و کفیر : پروبیوتیک‌ها در واقع باکتری‌های مفید روده هستند که می‌توانند نقش‌های زیادی در بدن داشته باشند. اکثر مشکلات گوارشی به وسیله این باکتری‌های قابل درمان هستند بنابراین برای درمان زخم معده هم می‌توان از این محصولات بهره برد.
5. روغن زیتون و سایر روغن های گیاهی مثل روغن کنجد : مصرف روغن زیتون یا کنجد همراه با غذا می‌تواند از تولید اسید زیاد توسط معده جلوگیری کند و علاوه بر این روغن زیتون فرابکر خواص آنتی اکسیدانی خوبی هم دارد.
6.  عسل : این ماده غذایی مقوی علاوه بر داشتن محتوای مناسبی از انواع فلاونوئیدها که آنتی اکسیدان می باشند، ضد باکتری هم هستند و مصرف متعادل آن به طور روزانه می‌تواند برای زخم معده مناسب باشد.
7. زردچوبه : به دلیل داشتن خواص آنتی اکسیدانی می‌تواند به کاهش التهاب دستگاه گوارش و درمان زخم معده کمک کند در بین دیگر انواع ادویه‌ها استفاده از زردچوبه به اندازه مناسب می‌تواند به درمان این بیماری کمک کند.
8.  سیر : این سبزی پر خاصیت به دلیل داشتن خواص ضد باکتریایی که دارد می‌تواند برای انوع زخم ناشی از عفونت باکتریایی مفید باشد و نشان داده شده که می‌تواند التیام زخم را هم تسریع ببخشد. البته زیاده روی در مصرف آن ممکن است برای برخی از افراد عوارض گوارشی ایجاد کند.
9.  چای سبز بدون کافئین : چای سبز به دلیل داشتن ترکیباتی مانند کاتچین می‌تواند به رفع التهاب و استرس بیماری زخم معده کمک کنند و باعث التیام معده و درد آن شود.

لیست مواد غذایی گفته شده در بالا هر کدام به دلایلی برای درمان زخم معده مناسب هستند، اما اکثر آن‌ها حاوی آنتی اکسیدان‌های قوی هستند مثلا سولفوروفان موجود در کلم بروکلی و یا ویتامین C در سبزیجات و یا ترکیب کورکومین موجود در زردچوبه. همچنین مواد غذایی پروبیوتیک کمک می‌کنند که درصد باکتری‌های مضر روده کاهش پیدا کند و در عوض جمعیت باکتری‌های مفید بالا برود که همین عامل می‌تواند زخم معده ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری را درمان کند. بنابراین سعی کنید بیشتر از موارد گفته شده در بالا در رژیم خود استفاده کنید تا نتیجه مطلوبی از درمان خود مشاهده نمایید.

درمان زخم معده در طب سنتی و اسلامی

از آنجایی که مهم ترین رکن کنترل علائم ناشی از زخم معده مواد غذایی مصرفی است برای همین طب سنتی هم بر غذای دریافتی فرد تاکید دارد و با ارائه راهکارهایی در زمینه مصرف برخی از دمنوش‌ها و مواد غذایی خاصی سعی می‌کند تا علائم این بیماری مثل سوزش سر دل و … را کاهش دهد. پس اگر به دنبال درمان های خانگی زخم معده هستید تا پایان این بخش همراه ما باشید.

• شیرین بیان : ریشه گیاه شیرین بیان یک داروی گیاهی است که از زمان‌های قدیم آن را به عنوان راه حلی برای بسیاری از بیماری‌ها استفاده می‌کردند. شواهد علمی نشان می‌دهند که مصرف این گیاه می‌تواند به درمان زخم‌های معده ناشی از مصرف دارو کمک کند اما ثابت نشده است که توانایی درمان زخم‌های باکتریایی را هم داشته باشد. همچنین مصرف این گیاه به مدت تقریبا دو هفته می‌تواند باعث جمع شدن آب در بدن، دفع پتاسیم شود که نتیجه آن افزایش فشار خون است. بنابراین افرادی که فشار خون بالا دارند نباید از این داروی گیاهی استفاده کنند.

• دمنوش بابونه : شاید به جرات بتوان گفت بهترین دم نوش برای درمان زخم معده بابونه است. ثابت شده است که مصرف بابونه می‌تواند به اندازه داروهای آنتی اسید، اسیدیته معده را کاهش دهد و این کار را با چند مکانیسم انجام می‌دهد. بابونه در واقع باعث کاهش ترشح اسید معده و افزایش ترشح موسین (ترکیب محافظت کننده از مخاط که از دیواره دستگاه گوارش ترشح می‌شود) می‌گردد، همچنین تولید یک آنتی بادی که خاصیت ضد التهابی دارد را هم افزایش می‌دهد که می‌تواند باعث التیام زخم معده گردد.

• کندر :

در برخی از مطالعات نشان داده شده است که کندر به دلیل داشتن ترکیبات آنتی اکسیدانی می‌تواند باعث ایجاد احساس آرامش در افرادی شود که به طور کلی مشکلاتی در دستگاه گوارش خود دارند. البته اثر آن به صورت کلی در بیماری زخم معده ثابت نشده است و همچنان به مطالعه و بررسی‌ها بیشتری نیاز است.

• زنجبیل :

مصرف زنجبیل برای ناراحتی‌های گوارشی در بین بیشتر مردم مرسوم و معمول است اما جالب است بدانید که زنجبیل می‌تواند به عنوان یک آنتی اکسیدان به درمان زخم معده هم کمک کند. البته این اثر هنوز به طور کامل اثبات نشده است و تحقیقات صرفا بر روی حیوانات انجام شده. بنابراین نمی‌توان صد در صد مصرف زنجبیل را برای تمام افراد مبتلا به زخم معده مناسب دانست.

منبع: زیره