تعریف رادیکال آزاد و تاثیر آن بر سلامتی بدن

اکسیژن در بدن به دو اتم مجزا با الکترون‌های جفت نشده تبدیل می‌شود. این اتم‌ها، به شدت واکنش‌پذیراند و به دنبال دریافت الکترون و رسیدن به پایداری هستند. به این نوع از اتم‌ها رادیکال آزاد می‌گویند.

این رادیکال‌ها در بدن سبب تخریب سلول‌ها، پروتئین‌ها و DNA می‌شوند. رادیکال‌های آزاد در بدن انسان سبب بروز و تشدید بیماری‌هایی همچون سرطان، تصلب شریان، آلزایمر، پارکینسون و بسیاری بیماری‌های دیگر هستند. در مواردی، این رادیکال‌ها به عنوان عامل پیری نیز شناخته می‌شوند.

رادیکال‌های آزاد در آبی که می‌نوشیم، غذایی که می‌خوریم، هوایی که تنفس می‌کنیم و داروهایی که مصرف می‌کنیم یافت می‌شوند. همچنین این رادیکال‌ها در فست‌فودها،‌ الکل‌ها، دود سیگار، آفت‌کش‌ها و مواد آلاینده هوا موجود است؛ اما در هر صورت رادیکال آزاد برای بدن ضروری و قابلیت بدن برای تبدیل هوا و غذا به انرژی شیمیایی، به واکنش زنجیره‌ای رادیکال‌های آزاد مربوط است.

البته این رادیکال‌ها با عبور از طریق شریان‌ها و حمله به ارگانیسم‌های خارجی، نقش حیاتی را در ایمنی بدن بازی می‌کنند.

خطر رادیکال‌های آزاد

بر اساس یافته‌های دانشمندان، بعد از تشکیل یک رادیکال آزاد، واکنش‌های زنجیره‌ای اتفاق می‌افتد.

رادیکال آزاد با گرفتن یک الکترون از یک مولکول، آن را به یک مولکول ناپایدار و رادیکال آزاد تبدیل می‌کند. این مولکول ناپایدار نیز با گرفتن یک الکترون،‌ مولکول دیگری را به رادیکال آزاد تبدیل می‌کند که این روند پشت سر هم ادامه پیدا می‌کند تا بطور کامل یک سلول از بین برود.

واکنش‌های زنجیروار رادیکال آزاد می‌تواند سبب تخریب غشای سلولی و عدم کنترل ورود و خروج مواد به سلول شوند. این واکنش‌های زنجیروار باعث از بین رفتن ساختار لیپید و به دام افتادن آن در سرخرگ می‌شوند.

افزایش رادیکال آزاد و به تبع آن تخریب سلولی، سبب بروز پدیده «تنش اکسیداتیو» (Oxidative Stress) می‌شود. این پدیده باعث تخریب پروتئین‌ها، لیپیدها و نوکلئواسیدها می‌شود.

آنتی اکسیدان و رادیکال آزاد

آنتی‌ اکسیدان‌ها مولکول‌هایی در سلول هستند که مانع از گرفتن الکترون و تخریب مولکول‌ توسط رادیکال‌ها می‌شوند. آنتی‌ اکسیدان‌ها با دادن الکترون به رادیکال آزاد و حفظ حالت پایداری خود،‌ مانع از بروز واکنش‌های زنجیره‌ای رادیکال آزاد می‌شوند. در حقیقت آنتی‌ اکسیدان‌ها سبب پاکسازی سلول از رادیکال‌های آزاد می‌شوند و در موادی مانند بتا-کاروتن، لیکوپن، ویتامین C، ویتامین E، میوه‌ها، سبزی‌ها و بسیاری داروهای گیاهی موجود است.

بدن انسان نیز آنتی اکسیدان تولید می‌کند که میزان آن کافی نیست. زمانی که تعادل بین رادیکال‌های آزاد و آنتی‌ اکسیدان‌ها برقرار نباشد، تنش اکسیداتیو بوجود می‌آید. آنتی‌اکسیدان‌ها در دهه ۱۹۹۰ با فهم تاثیرات رادیکال آزاد در بروز سرطان‌ شناخته شدند. مطالعات زیادی درخصوص آنتی‌ اکسیدان‌‌ها انجام شد. به عنوان مثال مشخص شد که ترکیب ویتامین C، ویتامین E، بتاکاروتن و روی، تاثیر بسیاری در به تأخیر انداختن پیرچشمی دارد.

منبع: +