تغذیه‌ در ماه مبارک رمضان| اصول تغذیه صحیح در رمضان

تغذیه‌ در ماه مبارک رمضان از اهمیت زیادی برخوردار است و با رعایت نکته‌هایی می‌توان سلامت فرد را در این ماه تضمین کرد. در این مقاله درباره‌ی تغذیه سالم در ماه رمضان صحبت خواهیم کرد و در انتها به سوالات شما درباره‌ی این موضوع پاسخ خواهیم داد.

تغذیه‌ در ماه مبارک رمضان

در ماه رمضان، خوردن و آشامیدن به قبل از طلوع آفتاب و بعد از غروب آفتاب محدود می‌شود و ممکن است سبب از دست رفتن آب بدن و دهیدراته شدن فرد در طول روز شود. علاوه بر این بیدار شدن برای خوردن سحری، فقدان خواب کافی و از دست دادن آب بدن می‌تواند منجر به سردرد در فرد شود.  با این همه با انتخاب مواد غذایی مناسب و مصرف آن‌ها در مقدار مناسب می‌توان در این ماه علاوه بر روزه داری از نظر سلامتی هم در وضعیت خوبی باقی ماند.

وعده‌ی سحری را حذف نکنید

همیشه گفته می‌شود که صبحانه مهم‌ترین وعده‌ی غذایی در طول روز است. و در طول ماه رمضان این وعده اهمیت بیش‌تری پیدا می‌کند. از طرفی حذف کردن وعده‌ی سحری ممکن است اختلال خواب را از بین ببرد و از این نظر برای فرد خوشایند باشد، ولی هرگز نباید این کار را انجام داد.

حذف کردن وعده‌ی سحری، مدت زمانی که بدن در حالت روزه داری خواهد بود را طولانی‌تر خواهد کرد.

در مدت روزه بدن نیاز دارد که برای تامین مواد مغذی و انرژی مورد نیاز خود تا زمان افطار روی وعده غذای قبلی تکیه کند. اگر مدت زمان روزه داری زیادتر شود، فرد آب بیش‌تری را از دست داده و در طول روز خسته‌تر خواهد بود. علاوه بر این، اگر سحری حذف شود، فرد در هنگام افطار غذای بیش‌تری خواهد خورد و همین موضوع باعث اضافه وزن زیادی خواهد شد.

در هنگام افطار بیش‌ از حد غذا نخورید 

همان‌گونه که حذف سحری توصیه نمی‌شود، غذای زیاد در هنگام افطار هم به بدن آسیب خواهد زد. افطار باید یک وعده‌ی غذایی متناسب از نظر مواد مغذی باشد و نباید در آن زیاده روی کرد. بیش از حد غذا خوردن و یا مصرف بیش از حد غذاهای پر از چربی در این وعده منجر به سوء هاضمه و افزایش وزن خواهد شد. آهسته غذا بخورید و از هر لقمه‌ای که در دهان می‌گذارید، به اندازه‌ی کافی لذت ببرید.

از خوردن غذاهای سرخ کرده، شور و غذاهای خیلی شیرین پرهیز کنید

فرد روزه دار معمولاً به پاس روزه داری در زمان افطار به خود غذاهای چرب، سرخ کرده و دسرهایی شیرین جایزه می‌دهد. این غذاها در کوتاه مدت به فرد حس خوب سیری را می‌دهند ولی در نهایت در روز بعد باعث می‌شوند که ساعات روزه داری به سختی طی شود.

علاوه بر افزایش وزن زیاد، مصرف غذاهای چرب و شیرین منجر به کرختی، بی حالی و خستگی خواهد شد. فرد روزه دار باید مصرف نمک را به خصوص در وعده‌ی سحر کم کند، چرا که نمک زیاد تشنگی را افزایش خواهد داد.

به جای آن‌ها، ترکیبی از مواد غذایی شامل میوه‌ها و سبزیجات، برنج و جایگزین‌های آن، گوشت و جایگزین‌های آن را به مقدار کافی مصرف کنید.

مصرف غذاهای سرشار از فیبر در طول ماه رمضان بسیار توصیه می‌شود. چرا که این غذاها آهسته‌تر از غذاهای فراوری شده هضم شده و فرد برای مدت طولانی‌تری احساس سیری خواهد داشت.

به اندازه‌ی کافی آب بنوشید

در فاصله‌ی افطار تا سحر به اندازه‌ی کافی و تا آن‌جا که می‌توانید آب بنوشید و به این ترتیب خطر دهیدراته شدن و از دست رفتن آب بدن را کاهش دهید.

بعد از غروب آفتاب و قبل از سپیده دم حداقل ۸ لیوان مایعات بنوشید. مایعات شامل آب میوه، شیر، سایر نوشیدنی ها و یا حتی سوپ است، ولی فراموش نکنید که آب بهترین تامین کننده‌ی مایعات بدن است. از طرفی دیگر در طول این ماه باید مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار مانند قهوه، چای و نوشابه‌های گازدار به حداقل برسد، چرا که این مواد ادرار آور بوده و منجر به از دست رفتن آب بدن خواهد شد.

یک رژیم غذایی متعادل کلید اصلی سلامتی در ماه رمضان است.

وعده‌های غذایی در ماه رمضان

در ماه رمضان، خانواده‌های مسلمان معمولاً دور هم جمع شده و در کنار همدیگر وعده‌های غذایی را مصرف می‌کنند. هیچ چیز بهتر از این نیست که در آغاز و پایان زمان روزه داری غذاهای مورد علاقه و خوشایند افراد سرو شود.

در ماه رمضان زمانی که می‌خواهید تصمیم بگیرید که در افطار یا سحر چه غذایی را مصرف کنید، باید به این نکته توجه کنید، غذای مصرفی در این دو وعده باعث ثبات بدن روزه دار شما در طول روز بعد خواهد شد، بنابراین مصرف مواد غذایی درست اهمیت زیادی خواهد داشت.

در وعده‌ی سحر چه باید خورد؟

این وعده باید از نظر تغذیه‌ای مفید و متناسب باشد تا انرژی مورد نیاز بدن در طول ساعت‌های طولانی روزه‌داری تامین شود. سحری باید شامل وعده‌های غذایی زیر باشد:

میوه‌ها و سبزیجات

میوه‌ها و سبزیجات غنی از فیبر بوده و به همین دلیل باید حتماً در این وعده گنجانده شوند. مواد غذایی با فیبر بالا احساس سیری را طولانی‌تر کرده و از یبوست جلوگیری می‌کنند. از طرفی دیگر این مواد سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و مواد شیمیایی موثر گیاهی (phytochemical) هستند که برای داشتن یک بدن سالم حیاتی و ضروری اند.

برنج و جایگزین‌های آن 

زمان گوارش مواد غذایی کربوهیدراتی غنی از فیبر مثل برنج قهوه‌ای و نان کامل طولانی‌تر بوده و به همین دلیل باعث می‌شوند که سطح انرژی بدن به مدت طولانی‌تری ثابت باقی بماند.

گوشت و جایگزین‌های آن 

مرغ بدون پوست، ماهی و لبنیات کم چربی منبع بسیار خوبی از پروتئین بوده که درصد دریافت چربی را محدود می‌کنند. این مواد به ساختن و ترمیم بافت بدن و افزایش توان سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند. مصرف مواد لبنی سرشار از کلسیم هم به محکم شدن استخوان‌ها کمک می‌کند. افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز هم می‌توانند شیر بدون لاکتوز و یا شیر سویای غنی شده با کلسیم مصرف کنند.

تغذیه در ماه رمضان

در وعده‌ی افطار چه باید خورد؟

این وعده‌ی غذایی زمانی است که بدن مجدداً انرژی مورد نیاز خود را ذخیره می‌کند، بنابراین باید غذاهایی از همه‌ی گروه‌های تغذیه‌ای مصرف شود. میوه‌ها و سبزیجات، برنج و گوشت و جایگزین‌های آن‌ها و مواد لبنی باید در این وعده غذایی مصرف شوند.

میوه‌ها و سبزیجات 

کارشناسان تغذیه توصیه می‌کنند که در طول روز حتما ۲ واحد سبزی و ۲ واحد میوه مصرف شود. در هر وعده‌ی غذایی در ماه رمضان یک واحد سبزی و یک واحد میوه قرار دهید.

به صورت سنتی و از دیرباز مردم در ماه رمضان روزه‌ی خود را با خوردن یک عدد خرما افطار می‌کنند. خرما علاوه بر اینکه منبع بسیار خوبی از انرژی است، به خاطر داشتن پتاسیم بالا به ماهیچه‌ها و اعصاب هم کمک می‌کند تا عملکرد بهتری داشته باشند. ولی نباید خرمای زیادی مصرف شود، چرا که این ماده‌ی غذایی قند بالایی دارد. 

برنج و جایگزین‌های آن 

نان کامل، برنج قهوه‌ای و نودل ترکیباتی کربوهیدراتی هستند که انرژی، فیبر و مواد معدنی مورد نیاز بدن را تامین می‌کنند. در مقایسه با مواد غذایی قندی و دسرها که به سرعت می‌سوزند، منجر به ثبات سطح انرژی بدن می‌شوند.

گوشت و جایگزین‌های آن 

مواد غذایی غنی از پروتئین مانند گوشت کم چرب، مرغ بدون پوست، ماهی، تخم مرغ، حبوبات و لبنیات کم چرب حتماً باید در وعده‌ی افطار گنجانده شوند.

برای اینکه غذاهای سالمی تهیه کنید، مصرف روغن را محدود کرده و به جای سرخ کردن غذاها، از روش‌های بخارپز کردن، کبابی کردن، آب پز کردن برای پخت و پز استفاده کنید. روغنی را برای پخت و پز انتخاب کنید که غنی از چربی‌های غیر اشباع باشد، روغن کانولا و روغن دانه سویا انتخاب مناسبی هستند.

از ماه رمضان به عنوان فرصتی برای داشتن عادت‌های تغذیه‌ای سالم استفاده کنید. با رعایت نکات تغذیه‌ای تا پایان ماه، احساس سلامت بیش‌تری خواهید داشت.

از چه غذاهایی پرهیز کنیم ؟
۱ – غذاهای سرخ کردنی و چرب

۲- غذاهای حاوی قند زیاد

۳ – خوردن غذای زیاد بخصوص هنگام سحر

۴ – خوردن چای زیاد هنگام سحر. چای باعث افزایش ادرار شده و از این طریق نمک های معدنی که در طول روز بدن به آنها نیاز دارد، دفع می شوند.

۵ – سیگار : اگر شما نمی توانید کشیدن سیگار را یک دفعه قطع کنید از هفته های قبل از ماه رمضان مصرف آن را به تدریج کاهش دهید.

تغذیه در ماه مبارک رمضان

چه غذاهایی را مصرف کنیم ؟
۱ – مصرف کربوهیدرات های مرکب در سحر که مدت طولانی تری هضم می شوند و باعث می شوند که کمتر گرسنه شوید.

۲- حلیم یک منبع عالی پروتئین بوده و از غذاهائی است که دیر هضم می شود.

۳ – خرما منبع عالی قند، ‌فیبر، کربوهیدرات، پتاسیم و منیزیم می باشد.

۴ – مغز بادام غنی از املاح خصوصا کلسیم و فیبر می باشد.

۵ – موز منبع غنی پتاسیم، منیزیم و کربوهیدرات می باشد.

۶- مصرف زیاد آب یا آب میوه در فاصله بین افطار و زمان خواب باعث تأمین آب مورد نیاز بدن می شود.

۷- غذاهای حاوی سبوس ،غذایی مناسب برای ماه رمضان می باشد.

کاهش وزن و افزایش چربی خون به علت بدخوری و پُرخوری در ماه رمضان

بسیاری از افراد طی این ماه به لحاظ تغذیه دچار بد خوری و یا پُرخوری شده و در تغذیه افراط می کنند به گونه ای که ممکن است، حتی وزن فردی کاهش یافته، اما میزان چربی خونش افزایش یابد، بنابراین علت اصلی این مشکلات افراط در مصرف شیرینی جات است چون شیرینی جات، مواد قندی و چربی ها، به راحتی سلامت مصرف کنندگان را با خطر مواجه می کند. بنابراین باید از مصرف زیاد غذاهای چرب و سرخ کرده به شدت خودداری کرد، چون برخلاف آنچه که مردم گمان می کنند که طی ماه رمضان به واسطه روزه گرفتن وزن افراد کم می گردد و همچنین افرادی که دچار چربی خون بالا هستند ،چربی خون آنها کاهش می یابد، در بسیاری از موارد مشاهده شده که پس از ماه رمضان نه تنها باعث کاهش وزن نشده، بلکه موجب افزایش وزن و چربی هم می شود.
مصرف زیاد مواد غذایی چرب هنگام افطار باعث بی اشتهایی در هنگام سحر می شود، چون هضم چربی ها در بدن نیازمند مدت زمان طولانی تراست، استفاده از خوراکی ها و مواد غذایی تا دیر وقت و به تأخیر انداختن زمان خواب، موجب بی اشتهایی و بی حوصلگی هنگام سحر می شود، بنابراین اگر وعده افطار به صورت مناسب مصرف شود مشکلی برای وعده سحر ایجاد نخواهد شد.
اگر روزه به شیوه مناسب انجام نشود یعنی رژیم غذایی به گونه ای باشد که کالری بیش از حد ممکن وارد بدن شود، به طور حتم به بدن آسیب می رسد. بنابراین اگر روزه داری به شیوه صحیح انجام شده باشد، می تواند با کاهش کالری در بدن، نوع خوب کلسترول یا HDL را در بدن افزایش داده و موجب کاهش کلسترول بد یا LDL شود. در غیر این صورت کلسترول بد خون افزایش می یابد.

مشکلات سلامتی، علل و درمان آن

یبوست
یبوست می تواند باعث ایجاد بواسیر، شقاق های دردناک مقعد و سوء هاضمه به همراه نفخ شود.

علل: مصرف کربوهیدرات های تصفیه شده، مصرف کم آب و فیبر غذایی.
درمان: مصرف کم کربوهیدرات های تصفیه شده، افزایش مصرف آب، استفاده از سبوس در پخت نان ها، استفاده از آردهای قهوه ای و سبوس دار

سوء هاضمه و نفخ
علل: پرخوری، مصرف زیاد غذاهای چرب و سرخ شده، غذاهای تند و ادویه دار، غذاهایی که ایجاد نفخ می کنند مثل تخم مرغ،‌ کلم ، لوبیا، عدس و نوشابه های گازدار
درمان: پرخوری نکنید، آب میوه یا آب بنوشید. از غذاهای سرخ کردنی اجتناب کنید.

ضعف ( افت فشار خون )
علائم: افزایش تعریق، ضعف، خستگی، کم شدن انرژی، سرگیجه بخصوص هنگام برخاستن، ظاهر رنگ پریده و احساس افتادن که این علائم بیشتر هنگام بعد از ظهر اتفاق می افتند.

علل: مصرف کم مایعات و کاهش مصرف نمک
درمان:به مکان های گرم نروید. مصرف نمک و مایعات را افزایش دهید.

توجه: افت فشار خون باید با گرفتن فشار خون در هنگام بروز علائم تأیید شود. افراد دارای فشار خون بالا ممکن است در طول ماه رمضان نیاز به تنظیم مجدد داروهای خود توسط پزشک داشته باشند.

سردرد
علل: عدم مصرف کافئین و تنباکو،‌انجام کار زیاد در طول روز، کم خوابی، گرسنگی که معمولاً در طول روز بیشتر شده و در انتهای روز بدتر می شود. سردرد وقتی با افت فشار خون همراه شود، می تواند منجر به سردرد شدید و حالت تهوع قبل از افطار شود.

درمان: در طول یک تا دو هفته قبل از ماه رمضان به تدریج مصرف کافئین و تنباکو را قطع کنید. چای سبز و بدون کافئین ممکن است جایگزین خوبی باشد. همچنین برنامه خود را در طول ماه رمضان طوری ترتیب دهید تا خواب کافی داشته باشید.

کاهش قند خون
علائم: ضعف، سرگیجه، خستگی،‌کاهش تمرکز،‌ تعریق زیاد، لرزش بدن، عدم توانائی برای انجام فعالیت های بدنی، سردرد و تپش قلب.

علل در افراد غیر دیابتی: مصرف زیاد قند مثل کربوهیدرات های تصفیه شده مخصوصاً در هنگام سحر باعث می شود که بدن مقدار زیادی انسولین تولید کرده و باعث افت قند خون شود.

درمان: خوردن غذا هنگام سحر و کاهش مصرف نوشیدنی ها و غذاهای حاوی قند.

توجه: افراد دیابتی ممکن است به تنظیم مجدد داروهای خود در ماه رمضان احتیاج داشته باشند و باید با پزشک خود مشورت کنند.

انقباضات عضلانی
علل: مصرف کم غذاهای حاوی کلسیم، پتاسیم و منیزیم

درمان: خوردن غذاهای غنی از املاح بالا مثل: سبزیجات، میوه جات، شیر و لبنیات، گوشت و خرما

توجه: افراد دارای فشار خون بالا که تحت درمان هستند و افراد دچار سنگ کلیه، باید با پزشک خود مشورت کنند.

زخم معده،‌ سوزش سردل، التهاب معده
افزایش سطح اسید در معده خالی در ماه رمضان باعث تشدید زخم و التهاب معده می شود که به صورت احساس سوزش در ناحیه معده و زیر دنده ها ظاهر شده و می تواند بطرف حلق گسترش یابد. غذاهای تند، قهوه و نوشابه های سیاه این حالت را بدتر می کنند.
درمان های پزشکی برای کنترل سطح اسید معده وجود دارند وافراد مبتلا، قبل از روزه گرفتن باید با پزشک خود مشورت کنند.

سنگ کلیه
سنگ کلیه ممکن است در افرادی که به مقدار کم آب می نوشند ایجاد شود. بنابراین مصرف زیاد مایعات برای جلوگیری از تشکیل سنگ ضروری می باشد.

درد مفاصل
علل: در طول ماه رمضان که نمازهای بیشتری خوانده می شود، فشار روی مفاصل زانو افزایش می یابد. در افراد مسن و یا افراد دچار التهاب مفاصل این مسئله باعث درد، سفتی، تورم و احساس ناراحتی می شود.

درمان: وزن را کم کنید تا زانوها مجبور نباشند وزن زیادی را تحمل کنند. قبل از ماه رمضان اندام تحتانی را ورزش دهید تا برای فشار اضافی وارده، آماده باشند

. آمادگی بدنی باعث می شود تا نماز راحت تر خوانده شود.

تغذیه‌ در ماه مبارک رمضان

سوالات متداول درباره سلامتی در ماه رمضان