پرکاری تیروئید + علت، عوارض و درمان تیروئید پرکار

پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدیسم) زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئیدی تولید می‌کند. هایپرتیروئیدیسم متابولیسم بدن شما را بالا می‌برد و باعث کاهش ناخواسته وزن و نامنظم‌شدن یا افزایش ضربان قلب می‌شود. امروزه درمان‌های موثری برای هایپرتیروئیدیسم در دسترس است. اغلب پزشکان از داروهای کاهنده‌ی فعالیت غده‌ی تیروئید و ماده‌ی ید رادیواکتیو برای کاهش تولید هورمون‌های تیروئید استفاده می‌کنند اما در مواقع ضروری ممکن است درمان هایپرتیروئیدیسم شامل جراحی به منظور برداشتن تمام یا قسمتی از غده تیروئید باشد.

توجه کنید در صورتی که بیماری هایپرتیروئیدیسم دارید، اگر آن را نادیده بگیرید این بیماری می‌تواند بسیار جدی شود. اکثر افراد پس از تشخیص، به درمان به خوبی پاسخ می‌دهند.

پرکاری تیروئید چیست؟

پرکاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید بیش از مقدار نیاز هورمون‌های تیروئیدی تولید کند. چندین عامل مختلف در ابتلا به پرکاری تیروئید دخیل هستند که شایع‌ترین آن‌ها بیماری گریوز است. ابتلا به این بیماری می‌تواند بر کل سیستم بدن شما تأثیر بگذارد. به معنای کلمه‌ی “هایپر” فکر کنید! به احتمال زیاد، شما فقط به چیزهایی فکر کرده‌اید که سریع یا پرانرژی هستند. دقیقا در زمانی که مبتلا به بیماری هایپرتیروئیدیسم هستید، هورمون‌های اضافی باعث افزایش سریع متابولیسم بدن شما می‌شوند.

تیروئید یک غده کوچک پروانه‌ای شکل در جلوی گردن است که وظیفه تولید هورمون‌های تیروکسین (T۴) و تری یدوتیرونین (T۳) را بر عهده دارد. این دو هورمون نقش مهمی در تنظیم سوخت‌وساز بدن دارند. وقتی تیروئید بیش‌ازحد هورمون‌های T۳، T۴ یا هر دو را تولید می‌کند، باعث اختلال در بعضی از ارگان‌های بدن مثل سیستم عصبی و سیستم قلب و عروق می‌شود. تشخیص و درمان به‌موقع پرکاری تیروئید می‌تواند علائم را تسکین دهد و از عوارض آن جلوگیری کند.

متابولیسم فرایندی است که طی آن غذایی که مصرف می‌کنید به انرژی تبدیل می‌شود و به عملکرد طبیعی بدن شما کمک می‌کند. هنگامی که مبتلا به هایپرتیروئیدیسم هستید، متابولیسم شما با سرعت بالا شروع شده و ادامه می‌یابد. این نقص ممکن است باعث شود  ضربان قلب خود را سریع‌تر احساس کنید و مشکلاتی مثل اضطراب و عصبی شدن را بیشتر از قبل تجربه کنید.

علت پرکاری تیروئید

بیماری گریوز

عوامل مختلفی در پرکاری تیروئید نقش دارند اما بیماری گریوز یکی از شایع‌ترین دلایل پرکاری تیروئید در جمعیت است. بیماری گریوز یک اختلال خود ایمن است که به علت حمله سیستم ایمنی به غده تیروئید ایجاد می‌شود که نتیجه آن تولید بیش‌ازحد هورمون‌های تیروئیدی است. بر اساس مطالعات آماری، بیماری گریوز در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود.

اگرچه عوامل محیطی در ابتلا به بیماری گریوز بی‌تأثیر نیستند اما عامل تعیین‌کننده در ابتلا ژنتیک افراد است. همچنین به دلیل زمینه ژنتیکی و ارثی بودن پرکاری تیروئید، اگر از اعضای خانواده یا بستگان فردی مبتلا به بیماری گریوز باشد احتمال ابتلای سایر اعضای خانواده افزایش می‌یابد.

ندول تیروئید

به رشد غیرعادی سلول‌ها در غده تیروئید ندول تیروئید (گره تیروئید) گفته می‌شود. چنین گره‌هایی به ندرت سرطانی می‌شوند. بعضی از این گره‌ها باعث تولید بیش‌ازحد هورمون‌های تیروئیدی می‌شوند.

تیروئیدیت

تیروئیدیت یک اصطلاح عمومی است که به تورم (التهاب) غده تیروئید اشاره دارد. این تورم می‌تواند ناشی از عفونت یا مشکلی در سیستم ایمنی بدن شما باشد. هنگامی که غده تیروئید ملتهب می‌شود، هورمون‎‌ها را نشت می‌دهد، در نتیجه سطح هورمون‌، بالاتر از نیاز بدن شما می‌شود. تیروئیدیت می‌تواند پس از زایمان (postpartum thyroiditis) یا مصرف داروهایی مانند اینترفرون و آمیودارون (داروی قلبی) رخ دهد.

ید

اگر بیش از حد ید (از طریق رژیم غذایی یا داروهای خود) مصرف کنید، باعث تولید بیشتر هورمون تیروئید می‌شود. ید یک ماده معدنی است که تیروئید شما برای ایجاد هورمون تیروئید از آن استفاده می‌کند. دریافت کنتراست یددار داخل وریدی نیز ممکن است باعث هایپرتیروئیدیسم شود.

برای مطالعه مقاله پرکاری تیروئید در کودکان کلیک کنید.

علائم و عوارض هایپرتیروئیدیسم

بعضی از علائم پرکاری تیروئید از نظر بالینی واضح و آشکار هستند اما تعدادی دیگر خفیف و پنهان است. گاهی ممکن است پرکاری تیروئید با استرس و اضطراب اشتباه گرفته شود. ازاین‌رو لازم است که علائم پرکاری تیروئید را به‌خوبی بشناسید. با توجه به منابع معتبر پزشکی، علائم و نشانه‌های بارز پرکاری تیروئید عبارت‌اند از:

• کاهش وزن ناخواسته، حتی زمانی که مصرف غذا شما مانند سابق است
• افزایش ضربان قلب (تاکی کاردی)، معمولاً بیش از ۱۰۰ ضربه در دقیقه
• ضربان قلب نامنظم (آریتمی)
• تپش قلب
• افزایش اشتها
• عصبی بودن، اضطراب و تحریک پذیری
• لرزش (معمولاً یک لرزش خفیف در دست و انگشتان شما ایجاد می‌شود)
• تعریق
• تغییر در الگوهای قاعدگی
• افزایش حساسیت به گرما
• تغییر در الگوهای حرکت روده؛ به ویژه حرکات مکرر روده
• غده تیروئید بزرگ شده (گواتر) که ممکن است به صورت تورم در قسمت پایین گردن شما ظاهر شود
• خستگی و ضعف عضلانی
• مشکل در خوابیدن
• نازک شدن پوست
• موهای نازک و شکننده

افراد مسن اغلب بیماری را بدون علائم یا علائم اندک مانند ضربان قلب نامنظم، عدم تحمل گرما و افزایش خستگی در حین فعالیت‌های عادی، نشان می‌دهند.

درمان پرکاری تیروئید

چندین روش درمانی برای بهبود پرکاری تیروئید وجود دارد. انتخاب بهترین رویکرد درمانی بستگی به سن، سلامت جسمانی، علت پرکاری تیروئید و شدت اختلال دارد. درمان‌های رایج و موثر برای درمان تیروئید پرکار به شرح زیر است.

داروهای ضد تیروئید

این داروها قادرند طی چند هفته تا چند ماه علائم پرکاری تیروئید را با سرکوب تولید هورمون‌های تیروئیدی کاهش دهند. از این نوع داروهای می‌توان متیمازول و پروپیلی‌تیوراسیل را نام برد.

ید رادیواکتیو

در این روش ید رادیواکتیو به‌صورت مایع نوشیده می‌شود. سپس ید توسط غده تیروئید جذب و سبب تحلیل رفتن غده تیروئید می‌شود. با این روش علائم پرکاری تیروئید معمولاً در عرض چند ماه فروکش می‌کند. عوارض جانبی شایع آن عبارتند از: خشکی دهان، خشکی چشم، گلودرد و تغییر در احساس طعم غذا. برای جلوگیری از سرایت اشعه به دیگران، ممکن است احتیاط‌های لازم برای مدت کوتاهی پس از درمان انجام شود.

داروهای مسدودکننده بتا

اگرچه این داروها معمولاً برای درمان فشار خون استفاده می‌شوند اما قادرند علائم پرکاری تیروئید مانند لرزش، ضربان قلب سریع و تپش قلب را کاهش دهند. در صورت شدید بودن علائم، پزشک ممکن است این داروها را نیز در کنار سایر داروهای پرکاری تیروئید تجویز نماید.

عمل جراحی

ممکن است لازم شود قسمتی یا تمام غده تیروئید شما با جراحی برداشته شود. بعد از آن باید از مکمل‌های هورمون تیروئید، برای جلوگیری از کم کاری تیروئید استفاده کنید. مصرف این مکمل غالبا مربوط به زمانی است که کم‌کاری تیروئید رخ می‌دهد و هورمون به مقدار بسیار کم ترشح می‌شود. همچنین، انواع مسدود کننده‌های بتا مانند پروپرانولول می‌توانند به کنترل ضربان، نبض، تعریق، اضطراب و فشار خون شما کمک کنند. اکثر مردم به این درمان‌ها به خوبی پاسخ می‌دهند.

به گفته‌ی وب‌سایت verywellhealth بی‌نظمی قاعدگی از شایع‌ترین مشکلات در پرکاری تیروئید است. در پرکاری تیروئید، بدن بیش‌ازحد نیاز هورمون تیروئیدی تولید می‌کند و این هورمون‌های مازاد تأثیر منفی بر قاعدگی و باروری دارند. از مهم‌ترین اختلالات قاعدگی که در هایپرتیروئیدیسم مشاهده می‌شود عبارت‌اند از:

• حذف پریود: این مشکل از شایع‌ترین ناهنجاری‌های قاعدگی در پرکاری تیروئید است. هورمون‌های تیروئیدی اگر بیش از سطح نرمال تولید شوند، تخمک‌گذاری را مهار می‌کنند و باعث بی‌نظمی پریود می‌شوند
• پریودهای سبک و کوتاه: در پرکاری تیروئید مدت زمان خونریزی ممکن است کمتر از حد معمول و میزان خونریزی نیز سبک‌تر باشد
• کاهش باروری: عدم تخمک‌گذاری می‌تواند بر باروری تأثیر منفی بگذارد

تشخیص پرکاری تیروئید

روش‌های تشخیص تیروئید پرکار عبارت است از:

• انجام معاینات بالینی: در طول معاینه، پزشک به علائمی مثل لرزش انگشتان، تغییرات چشمی و پوستی، تورم و حساسیت به لمس توجه می‌کند. ارزیابی نبض و ضربان قلب نیز از دیگر موارد مهم در معاینه بالینی است
• آزمایشات خونی: در آزمایش خون تیروکسین و هورمون محرک تیروئید (TSH) اندازه‌گیری می‌شود. سطوح بالای تیروکسین و کم بودن TSH نشان‌دهنده هایپرتیروئیدیسم است

اگر آزمایش خون نشان‌دهنده پرکاری تیروئید باشد، پزشک ممکن است یکی از آزمایش‌های زیر را برای کمک به تعیین علت پرکاری تیروئید تجویز نماید:

• تست جذب ید رادیواکتیو: برای انجام این آزمایش، یک دوز خوراکی از ید رادیواکتیو مصرف می‌شود تا مشخص گردد که چه مقدار از آن در غده تیروئید جمع می‌شود. اگر ید بیش از مقدار نرمال وارد غده تیروئید شود بدین معناست که غده پرکار است و بیش از مقدار نیاز هورمون تولید می‌کند.
• اسکن تیروئید: در طول این آزمایش، یک ماده رادیواکتیو به داخل ورید تزریق می‌شود. سپس روی یک تخت دراز می‌کشید تا یک دوربین مخصوص، تصویری از غده تیروئید را بر روی صفحه کامپیوتر ایجاد کند
• سونوگرافی تیروئید: در این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویری از تیروئید استفاده می‌شود. سونوگرافی در تشخیص گره‌های تیروئیدی نسبت به سایر آزمایشات بهتر عمل می‌کند

پرکاری تیروئید در بارداری

پرکار شدن تیروئید در بارداری معمولاً ناشی از بیماری گریوز است و تقریباً در ۴ مورد از هر ۱۰۰۰ بارداری رخ می‌دهد. بیماری گریوز ممکن است برای اولین بار در دوران بارداری ظاهر شود. بااین‌حال، اگر قبلا به این بیماری مبتلا بوده‌اید، علائم ممکن است در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری فروکش کنند چراکه از شدت فعالیت سیستم ایمنی در اواخر بارداری کاسته می‌شود. بنابراین سیستم ایمنی آنتی‌بادی محرک کمتری تولید می‌کند و سطح هورمون‌های تیروئیدی نیز کاهش می‌یابد. یکی از عوارض پرکاری تیروئید در دوران بارداری افزایش خطر سقط‌جنین است.

پیشگری از هایپرتیروئیدیسم

داشتن یک رژیم غذایی مناسب، که دارای مقدار مناسب کلسیم و سدیم است، در پیشگیری از هایپرتیروئیدیسم اهمیت زیادی دارد. با پزشک خود صحبت کنید تا بتوانید دستورالعمل‌های مناسب را برای رژیم غذایی صحیح با کمک مکمل‌های غذایی و برنامه‌ی ورزش منظم، تنظیم کنید. بیماری هایپرتیروئیدیسم باعث ضعیف شدن استخوان‌های شما می‌شود. ضعف استخوان به تدریج منجر به پوکی استخوان می‌شود. مصرف مکمل‌های ویتامین D و کلسیم در طول و بعد از درمان می‌تواند به تقویت استخوان‌های شما کمک کند.

رژیم غذایی برای پرکاری تیروئید

یک رژیم غذایی سالم برای تیروئید پرکار شامل میوه‌ها و سبزیجات فراوان، لبنیات کم‌چرب، غلات کامل، پروتئین بدون چربی و چربی‌های غیراشباع است. بعلاوه، مصرف کربوهیدرات نیز باید به‌صورت متعادل باشد تا از افت ناگهانی قند خون جلوگیری شود. سبزیجات پهن‌برگ مانند اسفناج منبع مهمی از کلسیم هستند. مصرف این ماده مغذی برای افراد مبتلا به این عارضه بسیار اهمیت دارد زیرا در تقویت استخوان‌ها و پیشگیری از شکنندگی آن‌ها مهم است.

لزوم انجام چکاپ منظم تیروئید

در این مقاله در خصوص بیماری هایپرتیروئیدیسم صحبت کردیم. این بیماری با افزایش هورمون تیروئید باعث بالارفتن متابولیسم بدن شما می‌شود. در مورد عوامل ایجاد کننده‌ی پرکاری تیروئید، علل مختلفی شناخته شده از جمله مصرف بالای ید که غالبا در اثر استفاده از برخی داروها، به بدن اضافه می‌شود. در نهایت توصیه می‌شود، برای پیشگیری از بیماری هایپرتیروئیدیسم حتما رژیم مناسب را که شامل مواد حاوی کلسیم و سدیم است، رعایت کنید و نسبت به چکاپ‌های منظم خود کوشا باشید.